W czerwcu 2025 r. podpisana została umowa z WTU Sp. z o.o. na przygotowanie dokumentacji przedprojektowej pt. „Przywrócenie drożności morfologicznej rzeki Białki Lelowskiej"
Całość działań w ramach projektu realizowana jest w ścisłej współpracy z Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska w Katowicach i Kielcach. Prace projektowe prowadzone są z pełnym uwzględnieniem ekspertyz oraz rekomendacji opracowanych przez RDOŚ dla obszarów objętych ochroną przyrodniczą, co gwarantuje zgodność interwencji z celami ochrony siedlisk i gatunków.
Cieki wodne objęte planowanymi działaniami znajdują się w Planach Gospodarowania Wodami (PGW) z przypisanym celem osiągnięcia lub utrzymania ciągłości ekologicznej, w szczególności w kontekście migracji ichtiofauny – zwłaszcza gatunków chronionych i cennych z punktu widzenia różnorodności biologicznej.
W ramach projektu przewidziano udrożnienie łącznie 9 barier migracyjnych, w tym 6 obiektów zlokalizowanych na Białce Lelowskiej oraz 3 na rzece Pilicy. Selekcja lokalizacji została dokonana we współpracy z RDOŚ w ramach wspólnej inicjatywy mającej na celu identyfikację kluczowych przeszkód dla migracji ryb i innych organizmów wodnych. Realizacja tych działań znacząco przyczyni się do poprawy stanu ekologicznego obu cieków oraz wsparcia procesów odtwarzania naturalnych korytarzy migracyjnych.
W ramach tego zadania zaplanowano udrożnienie kilku kluczowych miejsc:
- Jaz w Wąsoszu - obecnie ogranicza przepływ wody, co zaburza naturalne procesy w rzece. Zostanie przebudowany, by poprawić równowagę hydrodynamiczną.
- Próg w Koniecpolu - utrudnia migrację ryb, szczególnie przy niskim stanie wody. Zostanie dostosowany do potrzeb ichtiofauny.
- Przepusty drogowe w Wąsoszu - obecnie zbyt szybki przepływ w rurach uniemożliwia migrację wolniej pływających gatunków, takich jak głowacz białopłetwy. Zostaną przebudowane, by umożliwić swobodny ruch organizmów wodnych.
- Jazy w Bogumiłku i Białej Wielkiej - całkowicie blokują migrację ryb. Zostaną udrożnione, by przywrócić ciągłość ekologiczną rzeki.
- Jaz na Młynówce - również zostanie dostosowany do potrzeb środowiska.
- Próg na Pilicy niedaleko Łysakowa
- próg na Pilicy pod Wąsoszem
- próg na Pilicy (50°44'58.2"N 19°41'03.7"E).
Realizacja powyższych działań będzie połączona z zaprojektowaniem i wykonaniem tarlisk żwirowo - kamiennych dla minoga strumieniowego i ryb litofilnych.
Białka Lelowska uchodzi do Pilicy w Koniecpolu. Przez lata różne budowle hydrotechniczne - takie jak jazy, progi i przepusty - utrudniały migrację ryb i innych organizmów wodnych, prowadząc do fragmentacji siedlisk i pogorszenia stanu ekologicznego wód. Udrożnienie jej biegu pozwoli na swobodną migrację ryb między obszarami Natura 2000: Białka Lelowska, Suchy Młyn i Dolina Górnej Pilicy. Dzięki temu poprawi się stan ekologiczny wód, a rzeka odzyska swoją naturalną różnorodność biologiczną. Odtworzenie ciągłości ekologicznej pozwoli na powrót licznych gatunków ryb, które historycznie występowały w tej części dorzecza. Jednocześnie zmniejszy się presja drapieżnicza pstrąga potokowego na gatunki chronione, będące przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Białka Lelowska.
Działania na Białce Lelowskiej są komplementarne z dwoma innymi projektami zgłoszonymi do programu FEnIKS 2021-2027:
- Rewitalizacja zbiornika Sulejów
- Budowa przepławki na jazie Brzustówka
Te działania renaturyzacyjne spowodują udrożnienie Białki i Pilicy wraz z ich dopływami na odcinku ponad 57,6 km.
Poniższe zdjęcia przedstawiają Białkę Lelowska wraz z wybranymi do udrożnienia miejscami.